Có nhiều cách biểu diễn giá trên đồ thị như kiểu line, kiểu then chắn... Trong số đó, biểu diễn theo biểu đồ nến nhật bản Candstick rất phổ biến và mang nhiều ý nghĩa trong phân tích kỹ thuật, giúp nhà đầu tư nhanh chóng nắm bắt được tình hình thị trường, diễn biến tâm lý trong giao dịch.

I. Cách biểu diễn giá theo nến nhật bản Candstick

Để dễ hiểu, trước tiên tìm hiểu cách biểu diễn giá theo khung thời gian ngày. 

Trong một ngày giao dịch bất kỳ, giá chứng khoán lên xuống theo đồ thị như hình 1:

Hình 1. Ví dụ về diễn biến giá trong phiên giao dịch

Trong số đó, các giá trị đóng cửa, mở cửa, cao nhất, thấp nhất mang nhiều ý nghĩa quan trọng và thường được nhà đầu tư quan tâm nhiều nhất. Giả sử giá mở cửa  thấp hơn giá đóng cửa, chúng ta có thể biểu diễn các mức giá này theo đồ thị nến nhật bản như sau:

Hình 2. Cách biểu diễn giá theo nến Nhật bản Candstick (Trường hợp giá mở cửa nhỏ hơn đóng cửa nến màu xanh)

Theo cách biểu diễn trên, một nến nhật gồm có thân nến và bóng nến. Thân nến chính là phần nằm giữa giá mở cửa (ký hiệu là:O) và giá đóng cửa (ký hiệu là C). Trường hợp giá mở cửa O nhỏ hơn giá đóng cửa C, thân nến có màu xanh.

Những đường mỏng ở trên và ở dư­ới thân nến là những bóng nến. Bóng ở trên thân nến được gọi là bóng trên và bóng ở dư­ới thân nến đư­ợc gọi là bóng dưới.

Đỉnh của bóng trên là giá cao nhất phiên đại diện cho lực mua lớn nhất trong ngày

Đáy của bóng dưới là giá thấp nhất phiên chỉ ra lực bán lớn nhất trong ngày đó.

Tương tự như thế, trong trường hợp ngược lại giá mở cửa lớn hơn giá đóng cửa, thân nến màu đỏ, cách biểu diễn như sau:

Hình 3. Cách biểu diễn giá theo nến Nhật trong trường hợp giá đóng cửa nhỏ hơn mở cửa

Tập hợp nhiều nến trong một khoảng thời gian sẽ cho chúng ta thấy một bức tranh về biểu đồ vận động của giá cổ phiếu. Ví dụ dưới đây trình bày đồ thị giá cổ phiếu của DXG:

Hình 4. Cách biểu diễn giá của DXG theo biểu đồ nến Nhật Candstick

II. Ý nghĩa của một số cây nến Nhật bản Candstick đặc trưng

2.1. Nguyên lý cơ bản khi đọc nến nhật

Cách biểu diễn theo nến Nhật Bản Candstick cho nhiều ý nghĩa đặc biệt về tâm lý thị trường. Trong phân tích nến Nhật, Nhà đầu tư lưu ý rằng giá mở cửa là phương hướng cho phiên giao dịch. Nó thể hiện manh mối đầu tiên về chiều hướng giao dịch của ngày đó, về mối quan hệ tạm thời giữa bên mua và bên bán. Đó là thời gian khi tất cả tin tức và những lời đồn từ đêm trước đư­ợc sàng lọc và sau đó thể hiện trong cùng một lúc.

Sau hoạt động nhộn nhịp ở đầu phiên, những ngư­ời mua và những ngư­ời bán tiềm năng có một chuẩn đánh giá, từ đó họ có thể chờ đợi để mua và bán.

Có sự giống nhau giữa việc giao dịch trên thị trường và sự giao chiến trong một trận đánh. Trong ý nghĩa này, giá mở cung cấp một cái nhìn tổng quan của chiến trư­ờng và một mối quan hệ tạm thời giữa hai phe. Còn giá đóng cửa tiết lộ kết quả trận chiến giữa phe mua và phe bán trong suốt ngày đó.  

Chính vì thế Khoảng cách giữa giá mở cửa và đóng cửa (cái này chính là Chiều dài thân nến) rất có ý nghĩa thể hiện tâm lý, kết quả của của ngày giao dịch.

Thân nến có chiều dài trung bình và bóng ngắn thể hiện một thị trường tương đối tĩnh lặng, chiến trường chưa có gì gọi là cam go.

Một nến có thân cao bằng nửa trung bình tiết lộ một thị trường chán nản, không hấp dẫn.

Một thân nến cao gấp hai lần trung bình chỉ ra một thị trường đang sôi sục máu lửa, cuộc chiến giữa phe mua và phe bán đang diễn ra ác liệt trên khắp các mặt trận. Nếu là nến màu xanh, chứng tỏ rằng bên mua đang chiếm ưu thế. Ngược lại, nếu thân nến mảu đỏ, thể hiện bên bán đang áp đảo.

Biến động của chiều dài thân nến và chiều dài bóng nến, sẽ cho ra một số loại nến đặc trưng và sẽ được tìm hiểu bên dưới.

2.2. Một số nến đặc trưng theo chiều dài thân nến

Theo chiều dài thân nến, xếp theo thứ tự từ thân nến lớn đến thân nến nhỏ, có một số nến đặc trưng thường gặp sau:

2.2.1. Nến thân dài Marubozu

Hình 5: Hình dạng 02 loại Nến Marubozu

Một Marubozu màu xanh là một nến có thân dài và không có bóng, giá mở cửa trùng với giá thấp nhất và giá đóng cửa trùng với giá cao nhất. Đây là một nến thể hiện rằng người mua hoàn toàn áp đảo so với người bán, và là một dấu hiệu cho thấy xu hướng giá có thể đi lên mạnh mẽ hơn. Nến này càng có ý nghĩa khi giá bứt phá lên trên một nền tảng tích lũy, một ngưỡng kháng cự hoặc bật lên từ một hỗ trợ quan trọng.

Một Marubozu màu đỏ là một nến có thân dài và không có bóng, giá mở cửa trùng với giá cao nhất và giá đóng cửa trùng với giá thấp nhất. Đây là nến chỉ ra rằng người bán hoàn toàn áp đảo so với người mua, và là một dấu hiệu cho thấy xu hướng giá có thể giảm mạnh hơn. Nến này càng có ý nghĩa khi giá xuyên thủng xuống dưới một nền tảng, một ngưỡng hỗ trợ quan trọng.

2.2.2. Nến Spinning Tops

Hình 6: Hình dạng các nến Spinning Tops

Các nến có phần thân nhỏ đồng thới có bóng trên và bóng dưới dài. Màu sắc của nến không quan trọng.

Phần bóng trên và dưới cho thấy người mua và người bán đã chiến đấu khốc liệt nhưng bất phân thắng bại. Đồng thời, phần thân nến nhỏ tức là giá đóng cửa và giá mở cửa không cách nhau xa, cho thấy sự không quyết đoán của cả người mua và người bán. 

Sau khi thị trường đã tăng một đoạn dài và xuất hiện mẫu hình Spinning tops, cho thấy lực mua bắt đầu yếu đi, người mua bắt đầu lưỡng lự và lực bán gia tăng. Đây có thể là dấu hiệu cho thấy xu hướng tăng giá có thể sắp đảo chiều.

Ngược lại, Sau khi thị trường đã giảm mạnh và xuất hiện mẫu hình Spinning tops, hàm ý rằng lực bán bắt đầu yếu đi, và lực mua bắt đầu tăng lên. Đây là dấu hiệu cho thấy xu hướng giảm giá có thể sắp chấm dứt.

Những điều này có thể thấy rõ trong biểu đồ giá của SSI:

Hình 7. Mẫu hình Spinning TOPS xuất hiện trên biểu đồ cổ phiếu SSI

2.2.3. Nến Doji

Nến Doji là nến có giá đóng cửa và giá mở cửa bằng nhau hoặc gần như bằng nhau. Vì thế, thân nến cực kỳ ngắn và gần như một đường thẳng. Nến Doji cơ bản nhất là nến có hình dấu cộng.

Hình 8. Hình dạng cơ bản của Doji

Nến Doji cho thấy sự bất phân thắng bại giữa người mua và người bán. Cả người mua và người bán đều không chiếm lĩnh được thị trường, và kết quả là hòa.

Ngoài nến Doji hình dấu cộng, còn có 4 loại nến Doji đặc biệt, bao gồm:

Hình 9. Các loại Doji đặc biệt

Khi một Doji hình thành, nhà đầu tư nên lưu ý đến xu hướng trước đó:

a. Nếu xu hướng trước đó là tăng giá, thì khi Doji hình thành, chứng tỏ người mua đã mệt mỏi và yếu thế, lực bán bắt đầu mạnh lên, người bán đang chờ cơ hội để quay lại thị trường. Đây là tín hiệu  yếu đi của xu hướng hiện tại, cần phải chờ thêm xác nhận, chưa cần phải vội vàng bán đi cổ phiếu. Nếu giá đã tăng khá mạnh, và sau một thời gian dài, thì khi hình thành Doji, nhiều khả năng, giá đang đi vào khu vực đỉnh

Hình 10. Nến Doji xuất hiện trên đồ thị cổ phiếu FCN

b. Nếu xu hướng trước đó là giảm giá, thì khi Doji hình thành, chứng tỏ lực bán bắt đầu giảm, lực mua bắt đầu mạnh lên, người mua đang chờ cơ hội để quay lại thị trường. Đây là tín hiệu sự lượng lự của cả người mua và người bán, Nhà đầu tư cần phải có cái nhìn tổng quan về toàn bộ tình hình diễn biến giá để đưa ra quyết định hợp lý. Đặc biệt, nếu giá đã giảm mạnh, sau đó xuất hiện Doji nhiều khả năng giá bắt đầu tạo đáy, Ví dụ:

Hình 11. Doji xuất hiện trên VN-index

2.3. Một số nến đặc trưng theo chiều dài bóng nến

2.3.1. Nhóm nến có bóng dưới dài:

Điển hình trong nhóm nến này là Hammer và Hanging Man, chúng giống nhau và có đặc điểm nhận dạng như sau:

- Phần bóng phía dưới dài gấp đôi hoặc gấp 3 phần thân

- Có rất ít hoặc không có bóng trên

- Màu sắc của phần cơ thể không quan trọng. Hình dạng của cả Hammer và Hanging man như hình 12:

Hình 12: Nến Hammer và Hanging Man

Sự khác nhau giữa 2 nến này, chính là vị trí chúng xuất hiện

a. Hammer: 

Khi thị trường đang trong xu hướng giảm giá, xuất hiện nến có bóng dưới dài, thì gọi là Hammer. Bóng dưới dài, chứng tỏ trong phiên áp lực của người bán vẫn tiếp diễn theo xu hướng cũ. Tuy nhiên, cuối phiên, lực mua bắt đầu mạnh lên, đẩy giá cổ phiếu đóng cửa gần mức giá mở cửa. Đây là dấu hiệu cho thấy Lực bán giảm dần, giá cổ phiếu rất có thể sẽ đảo chiều. Đây mới là tín hiệu quan trọng cho thấy khả năng cao thị trường sắp tạo đáy, chưa phải là tín hiệu chắc chắn để nhà đầu tư có thể đặt lệnh mua ngay. Vẫn cần phải có tín hiệu xác nhận cho điều này.

Hình 13: Nến Hammer báo đảo chiều trên VN-index

b. Hanging man:

Khi thị trường đang trong xu hướng tăng giá, xuát hiện nến có bóng dưới dài, thì gọi là Hanging man. Bóng dưới dài, chứng tỏ người bán đã có thể đẩy giá xuống thấp. Mặc dù lực mua đã cố gắng nhưng không đủ sức để đẩy giá lên cao hơn nữa, mà chỉ có thể đóng cửa gần với giá mở cửa. Điều này chứng tỏ, người mua không còn đủ lực để tiếp tục đẩy giá lên cao. Khả năng cao thị trường sắp đạt đỉnh và có thể giảm giá sau đó.

Hình 13: Nến Hanging man báo đảo chiều trên VN-index

2.3.2. Nhóm nến có bóng trên dài

Điển hình trong nhóm nến này là Inverted Hammer và Shooting Star. Hai nến này nhìn giống hệt nhau, và đều có đặc điểm đó là: thân nến nhỏ đồng thời phần bóng trên dài, bóng dưới rất ngắn.

Hình 14: Nến có bóng trên dài

Sự khác nhau giữa 2 nến này, chính là vị trị xuất hiện của chúng

Inverted Hammer xuất hiện khi giá đang trong quá trình đi xuống, và đưa ra tín hiệu rằng thị trường có thể sắp tạo đáy. Bóng trên dài cho thấy lực mua đang mạnh dần lên. Lực bán mặc dù vẫn mạnh nhưng không đủ sức để đầy giá xuống thấp, mà chỉ có thể đẩy giá đóng cửa gần với giá mở cửa. Lực bán đang yếu dần, và khả năng thị trường sắp đảo chiều

Hình 15. Inverted Hammer trên SSI

Shooting Star xuất hiện khi giá đang trong quá trình đi lên và đưa ra tín hiệu rằng thị trường có thể đổi chiều. Bóng ở trên dài cho thấy người mua đã cố gắng đẩy giá lên cao, nhưng lực bán đang mạnh dần lên và đẩy giá đi xuống, khiến giá đóng cửa gần với giá mở cửa.

Hình 16. Shooting Star xuất hiện trên đồ thị SSi

Trên đây là một số mẫu hình nến cơ bản, mặc dù tên gọi có thể khó nhớ, nhưng nguyên tắc cơ bản đọc nến thì không đổi. Và những nến này, chỉ có ý nghĩa nhất khi xuất hiện trong các trường hợp đặc biệt như: Khi giá đã tăng hoặc giảm mạnh, khi gặp các hỗ trợ, kháng cự quan trọng.